E tamemetia nei tātou ki te whakaahu whakamua o te mana taurite hauora manawa a ngā Māori, ngā iwi o Te Moana-Nui-Ā-Kiwa me ngā wāhine, ā, nō kona mo Aotearoa whānui. Ki roto i te tuakiritanga ko te ariā e paiheretia nei te tinana, nā reira he mea whakahirahira ki te tūtohu, ki te wero i te tirohanga hauora o ia tangata me ngā kaupapa tūturu o te hauora.
Tā mātou tuakiritanga me te tohu
Āpiti atu hoki, he taurua e tae ana te ki: te mana o te manawa me te hā, me te motuhaketanga o te pūtaiao me te ahurea. I waihangatia te ohu CoRE nā runga i ngā uaratanga me te rongomaiwhiti o ngā āheinga kia whakakotahi ai te tangata mo te wā tuatahi me ēnei whakararu.
Kua parākiritia ēnei tūāpapa o tā mātou tuakiritanga, te moko me te waitohu.
Ko te manawa te hiranga o ngā kōrero tuku iho me ngā pakiwaitara o Te Ao Māori. Ko nga ariā: ko te manawa roa, ko te manawa tina, ko te manawa nui, ko te manawa toka, ko te aumangea, koinei kua tohungia te hirahira o te manawa ki nga uaratanga me nga āhuatanga e matenui nei i Aotearoa.
Ko ngā āhuatanga o ngā kararehe ka whakamahia hei kupu whakarite kia tūhono ai ngā momo o ngā kararehe me te manawa. Ko ngā kīanga pēra i te manawa tītī me te manawa piharau e arotahi ana ki te manawa o te tītī me te piharau hei whakaatu atu i te māia, te kaha me te pakari.
Kua mōhio whānuitia te kīanga manawa whenua, e kōrerohia ana mo te manawa o te whenua. Ka whakataukitia: “He kapanga manawa o te whenua, he kapanga manawa o te tangata”.
He tohu whakamana te pekapeka o te taurua. Ki tā Te Ao Māori, ka kitea te pekapeka me ōna parirau kua toro whānuitia, ko ia parirau ka hangaia he manaia e titiro whakawaho ana. He hangarite ngā parirau o te pekapeka, e whakakanohi nei te mana taurite hei tohu. Ina koa, ka tautoro te taurite i ngā ariā o te rangapū i waenga i te Tangata Whenua me te Tangata Tiriti, i ngā motuhaketanga i waenga i te pūtaiao me te ahurea, te pūnaha arahau me te pūnaha manawa, ō tātou punaha hauora me ngā hāpori.
Ko ngā pou e rua o te pekapeka, ehara i te tohu o te tāhūrua, engari he mea huritau o te ao Māori e tūtohu ana i te tūāwhiorangi e mahia ana te mātauranga me te motuhaketanga o ngā mea katoa e ora ana. He porohita ngā karu o te pekapeka kua tuwhera, he tohu o te oranga tonutanga. Ko te poutokomanawa o te pekapeka ko te pūtahi.
Ko pūtahi te tohutoro ki te pūtahi o te manawa. Ka tohutoro i te pokapū o te hiranga o te rangahau me ōna pū (mo tenei haerenga o ngā panonitanga me ngā whanaketanga).
Ko ngā nekehanga o te pekapeka, kua pūputu te tohutoro. Ko ngā āhuatanga o te ‘karo me te ruku’ he āhuatanga e kitea nei te ngākaurua me te haerenga o tenei kaupapa. Ka whakahāngai ēnei nekehanga ki te pūnaha arahau me te pūnaha manawa, ā, ka whakataurite ki te haerenga o tenei kaupapa e kitea nei ngā wero, e tautuhi ana i ngā āheinga puta noa i te rangahau, te haratau me te whanaungatanga. Nā runga i ēra kōrero, ka whakanonoi tonu a pūtahi ki te tūāpapa o tēnei kaupapa.
Kua panoni te ingoa o Healthy Hearts for Aotearoa New Zealand Centre of Research Excellence ki Pūtahi Manawa.
Nā, ko Pūtahi Manawa te pūnaha manawa, ā hauora tinana, ā huatau.